Η κεντρική μονάδα ελέγχου αποτελεί βασικό στοιχείο ενός συστήματος συναγερμού, μια και σε αυτή συνδέονται (ενσύρματα ή ασύρματα), όλες οι περιφερειακές συσκευές, ενός ολοκληρωμένου συστήματος. Σκοπός της είναι να λαμβάνει τα σήματα από τους αισθητήρες, που έχουν τοποθετηθεί σε όλες τις ζώνες της εγκατάστασης, να τα επεξεργάζεται, να τα καταγράφει και στη συνέχεια να ενεργοποιεί την ανάλογη έξοδο (ηχητική ειδοποίηση και προώθηση τηλεφωνικού σήματος). Πρέπει βέβαια να σημειωθεί ότι κάθε τύπος συστήματος, έχει τις δικές του προδιαγραφές και προσφέρει ποικίλες δυνατότητες, ανάλογα με τον προγραμματισμό που θα δεχθεί, από τον τεχνικό που θα το εγκαταστήσει. Παρόλη τη ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας και την παροχή ολοένα και πιο σύγχρονων και πολύπλοκων συστημάτων, η αρχή λειτουργίας των κεντρικών μονάδων είναι σχεδόν ίδια σε όλα τα μοντέλα.

Μια κεντρική μονάδα αποτελείται από ένα σιδερένιο ή πλαστικό κουτί, μέσα στο οποίο τοποθετούνται:

• η πλακέτα της κεντρικής μονάδας συναγερμού
• ένας μετασχηματιστής 15-17V ac
• μια μπαταρία 12V/7Ah (για να έχουμε παροχή τάσης, ακόμα και όταν η τροφοδοσία δικτύου διακοπεί).

Η διακοπή παροχής τάσης 220V μπορεί να είναι τυχαία (από μια διακοπή της Δ.Ε.Η) ή εσκεμμένη (στην προσπάθεια των διαρρηκτών να απενεργοποιήσουν τον συναγερμό). Όπως όλες οι ηλεκτρονικές συσκευές που περιλαμβάνουν ολοκληρωμένα κυκλώματα, έτσι και οι κεντρικές μονάδες συναγερμών, τροφοδοτούνται από χαμηλή τάση 12V και για το λόγο αυτό χρησιμοποιείται ο μετασχηματιστής υποβιβασμού.

Βασικό χαρακτηριστικό των κεντρικών μονάδων συναγερμού είναι ο αριθμός των ζωνών που διαθέτουν. Υπάρχουν κεντρικές μονάδες με 4, 8, 12, 16, 24 ή 48 ζώνες. Μπορεί να χρησιμοποιηθούν ξεχωριστές μονάδες επέκτασης ζωνών (ενσύρματες ή ασύρματες).

Κάθε κεντρική μονάδα έχει ένα ειδικό κύκλωμα, με τη βοήθεια του οποίου μπορεί να στέλνει κωδικοποιημένα σήματα μέσω τηλεφωνικών γραμμών, σε Κέντρο Λήψης Σημάτων. Το κύκλωμα αυτό ονομάζεται κωδικοποιητής.

Λόγω του καθημερινού κατακλυσμού της αγοράς με νέα μοντέλα συστημάτων συναγερμών,  είμαστε υποχρεωμένοι να θέσουμε κάποια κριτήρια για την επιλογή και αγορά μιας κεντρικής μονάδας, η οποία πρέπει να διαθέτει κάποια ελάχιστα βασικά χαρακτηριστικά. Με τη μέθοδο αυτή και γνωρίζοντας τις ανάγκες του ιδιοκτήτη, θα μπορέσουμε να απορρίψουμε κάποιες και να επιλέξουμε μια κεντρική μονάδα που να μπορεί να ανταποκριθεί στις τυπικές προδιαγραφές ενός αξιόπιστου συστήματος συναγερμού. Τα κριτήρια είναι:

• το τροφοδοτικό της μονάδας (σύστημα υποβιβασμού τάσης, ανόρθωση εναλλασσόμενης τάσης και εξομάλυνσής της) θα πρέπει να είναι κατασκευασμένο έτσι ώστε να αντέχει ρεύμα τουλάχιστον 2 Α, προκειμένου η διαχείριση των περιφερειακών συσκευών-φορτίων να μην παρουσιάζει πρόβλημα.
• Απαραίτητη είναι η ανεξάρτητη τροφοδοσία της κεντρικής μονάδας του συστήματος. Η παροχή γίνεται μέσω του δικτύου της Δ.Ε.Η, με τάση τιμής 230V. Η ανεξαρτητοποίηση του συστήματος συναγερμού από άλλα φορτία της ηλεκτρικής εγκατάστασης (με ξεχωριστή ασφάλεια στον κεντρικό ηλεκτρικό πίνακα) μας δίνει το πλεονέκτημα της ελαχιστοποίησης της πιθανότητας να τεθεί το σύστημά μας εκτός λειτουργίας λόγω βλάβης κάποιου άλλου φορτίου.
• Η ρύθμιση χρονοκαθυστέρησης ενεργοποίησης και απενεργοποίησης ενός συστήματος συναγερμού κρίνεται απαραίτητη. Ο χρήστης θα πρέπει να έχει το χρονικό περιθώριο μετά την ενεργοποίηση του συναγερμού (κατά την έξοδό του από τον φυλασσόμενο χώρο), να εξέλθει από τον χώρο, πριν να ενεργοποιηθούν και να τον εντοπίσουν οι αισθητήρες. Το ίδιο θα πρέπει να συμβαίνει και κατά την είσοδο του χρήστη. Στην περίπτωση μη ύπαρξης χρονοκαθυστέρησης, κάθε φορά που θα εισέρχεται ή εξέρχεται ο ιδιοκτήτης του φυλασσόμενου χώρου, ο συναγερμός θα τον αντιλαμβάνεται ως απειλή και θα ηχεί.
• Η ευκρινής ένδειξη της κατάστασης φόρτισης των εφεδρικών μπαταριών του συστήματος, είναι βασική. Πολλά μοντέλα της αγοράς διαθέτουν πέραν της φωτεινής ένδειξης και προειδοποίηση στην οθόνη της μονάδας ή ακόμα και ηχητικό σήμα ότι οι μπαταρίες χρήζουν αντικατάσταση.
• Μια σύγχρονη κεντρική μονάδα θα πρέπει να υποστηρίζει τουλάχιστον τέσσερις ζώνες ελέγχου, ώστε να καλύπτει επαρκώς τον φυλασσόμενο χώρο.

Τα παραπάνω κριτήρια επιλογής κεντρικής μονάδας, είναι ενδεικτικά. Υπάρχει πληθώρα μηχανημάτων στην αγορά που μπορούν να καλύψουν τις απαιτήσεις κάθε ενδιαφερόμενου. Δεν θα πρέπει να παραβλέπουμε πως κάθε εγκατάσταση συστήματος ασφαλείας έχει ιδιαιτερότητες οι οποίες θα πρέπει να εντοπίζονται από τον εγκαταστάτη, να
συζητιούνται με τον ιδιοκτήτη και να επιλέγεται το καταλληλότερο σύστημα για κάθε περίπτωση.

Κάθε εγκατάσταση συστήματος συναγερμού ξεκινά από τον εντοπισμό του σημείου στο οποίο θα τοποθετηθεί το κουτί της κεντρικής μονάδας. Προσπαθούμε να εντοπίσουμε μια θέση η οποία να βρίσκεται σε κάποιο κεντρικό σημείο του χώρου, για να μην έχουμε μεγάλες διαδρομές καλωδίων. Κατά προτίμηση το κουτί της κεντρικής μονάδας πρέπει να είναι αθέατο. Μπορούμε να το τοποθετήσουμε μέσα σε πατάρι ή σε εντοιχισμένο ερμάριο, αρκεί να αερίζεται επαρκώς. Αν δεν υπάρχει κρυφός χώρος τοποθετούμε το κουτί, σε κάποιο εσωτερικό τοίχο, όσο γίνεται πιο ψηλά. Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να είναι δυνατή η πρόσβαση του τεχνικού, τόσο για την πραγματοποίηση της εγκατάστασης, όσο και για την αλλαγή της μπαταρίας, που θα απαιτείται περιοδικά. Η κεντρική μονάδα πρέπει να τοποθετείται (προφανώς) σε εσωτερικούς χώρους, μακριά από υγρασία, από σκόνη και από πηγές θερμότητας.

Στο σημείο που βρίσκεται η κεντρική μονάδα πρέπει να υπάρχει παροχή ηλεκτρικού ρεύματος. Δεν χρησιμοποιούμε ποτέ πρίζα, αλλά η σύνδεση γίνεται σε κάποιο κουτί διακλάδωσης. Η καλύτερη λύση (για την παροχή ηλεκτρικού ρεύματος) είναι η ύπαρξη ξεχωριστής γραμμής από τον ηλεκτρικό πίνακα με ξεχωριστή ασφάλεια 10Α ή μεγαλύτερη, ανάλογα με το μέγεθος της κεντρικής μονάδας.

Αν το σύστημα συναγερμού πρόκειται να συνδεθεί με κέντρο λήψης σημάτων, τότε πρέπει, στην κεντρική μονάδα να συνδεθεί και τηλεφωνική γραμμή. Στην περίπτωση αυτή, η τηλεφωνική γραμμή πρώτα οδηγείται στην πλακέτα την κεντρικής μονάδας και μετά μοιράζεται στις τηλεφωνικές συσκευές.

Η πλακέτα της κεντρικής μονάδας περιέχει όλα τα απαραίτητα για τη λειτουργία της ηλεκτρονικά κυκλώματα. Κυρίαρχο εξάρτημα είναι ο μικροελεγκτής, ο οποίος επεξεργάζεται τα σήματα από τους αισθητήρες και δέχεται εντολές από το πληκτρολόγιο, ενώ παράγει τα ανάλογα σήματα ελέγχου, προς τις σειρήνες και τον κωδικοποιητή. Ο κωδικοποιητής δεν αποτελεί ξεχωριστό κύκλωμα, αλλά υλοποιείται μέσα στον μικροελεγκτή. Ένα από τα βασικά τμήματα του κυκλώματος συναγερμού είναι το τροφοδοτικό, το οποίο παρέχει την απαιτούμενη συνεχή τάση, τόσο για την κεντρική πλακέτα, όσο και για τους αισθητήρες, που χρειάζονται τάση τροφοδοσίας.

Πάνω στην πλακέτα υπάρχουν τα ρελέ για τη διέγερση της εξωτερικής σειρήνας και των τηλεφωνικών κλήσεων. Συνήθως, πάνω στις πλακέτες υπάρχουν και δύο led: το ένα ανάβει όσο χρόνο διαρκεί η φόρτιση της μπαταρίας και το άλλο όταν γίνεται προγραμματισμός εξ’ αποστάσεως (download) ή κατά τη διάρκεια επικοινωνίας της κεντρικής μονάδας με το κέντρο λήψης σημάτων. Τέλος, στην κάτω πλευρά της πλακέτας, υπάρχει η κλεμοσειρά για τη σύνδεση των καλωδίων.

Ένα πληκτρολόγιο κοντά στην κεντρική είσοδο του επιβλεπόμενου χώρου είναι απαραίτητο, ώστε να ελέγχει ο χρήστης την όπλιση/αφόπλιση του συστήματος. Επίσης, μέσω του πληκτρολογίου ο τεχνικός εκτελεί τον προγραμματισμό της κεντρικής μονάδας, η οποία συνήθως βρίσκεται κρυμμένη σε διαφορετικό χώρο για την αποφυγή της καταστροφής της. Στα πλήρως ασύρματα συστήματα, το πληκτρολόγιο και η κεντρική μονάδα είναι ενσωματωμένα στο ίδιο πλαστικό κουτί. Το πληκτρολόγιο μπορεί να αντικατασταθεί από διακόπτη ή κλειδαριά (Keyswitch) ή κάποιο τηλεχειριστήριο ή να λειτουργεί παράλληλα με αυτά.

Η ενεργοποίηση, η απενεργοποίηση, αλλά και οι ενεργοποιημένες ζώνες του συναγερμού, μπορούν να εμφανίζονται πάνω στο πληκτρολόγιο με την ενεργοποίηση αντίστοιχων ενδεικτικών λυχνιών ή μέσω οθόνης υγρών κρυστάλλων. Το πληκτρολόγιο μας πληροφορεί αν το σύστημα είναι οπλισμένο ή όχι, ποιες ζώνες είναι ανοιχτές κάθε στιγμή, από ποια ζώνη ενεργοποιήθηκε ο συναγερμός, για πιθανές βλάβες, κ.ά.

Στους σύγχρονους συναγερμούς, το πληκτρολόγιο βρίσκεται ενσωματωμένο στην κεντρική μονάδα του συστήματος. Η ενεργοποίηση και η απενεργοποίηση του συναγερμού γίνεται μέσω του πληκτρολογίου, με το πάτημα ενός συνδυασμού πλήκτρων. Ο συνδυασμός αυτός είναι προσωπικός και χρησιμοποιείται αποκλειστικά από τα άτομα στα οποία επιτρέπεται η είσοδος στον φυλασσόμενο χώρο.

Τα πιο κοινά πληκτρολόγια αποτελούνται από 16 πλήκτρα (10 αριθμητικά,4 αλφαβητικά , το * και το # ). Με τους άπειρους συνδυασμούς αυτών των πλήκτρων, διασφαλίζουμε το απόρρητο του συνδυασμού μας και, συνεπώς, αυξάνουμε την ασφάλειά μας. Θα ήταν χρήσιμο ο κωδικός αυτός να αλλάζει σε τακτά διαστήματα, ώστε να ελαχιστοποιούμε τις πιθανότητες κατάρριψής του. Κατά την είσοδό μας ή την έξοδό μας από τον φυλασσόμενο χώρο, χρησιμοποιούμε το πληκτρολόγιο, προκειμένου να εισάγουμε τον προσωπικό μας κωδικό (ΡΙΝ) και έτσι η κεντρική μονάδα να λάβει την εντολή ενεργοποίησης ή απενεργοποίησης του συστήματος. Ουσιαστικά ο χρήστης του συναγερμού, πιστοποιεί την ταυτότητα του, χρησιμοποιώντας το πληκτρολόγιο του συστήματος και εκείνο με τη σειρά του, του επιτρέπει ή όχι την είσοδο στον χώρο.

Στο πληκτρολόγιο, εκτός από τα αριθμητικά πλήκτρα μπορεί να υπάρχουν και κάποια άλλα βοηθητικά, όπως τα πλήκτρα κινδύνου (για φωτιά, ιατρική βοήθεια και ληστεία). Τα πλήκτρα αυτά χρησιμοποιούνται όταν ο συναγερμός δεν είναι οπλισμένος. Αν π.χ. πιεστεί το πλήκτρο για φωτιά, ενημερώνεται το κέντρο λήψης σημάτων, το οποίο ειδοποιεί άμεσα την πυροσβεστική υπηρεσία, χωρίς να χάνεται πολύτιμος χρόνος, ενώ παράλληλα μπορεί να ηχεί η εξωτερική σειρήνα, με χαρακτηριστικό διακεκομμένο ήχο, ειδοποιώντας τους γείτονες. Για να ενεργοποιηθούν τα πλήκτρα αυτά, πρέπει να τα κρατήσουμε πατημένα τουλάχιστον 3 δευτερόλεπτα. Σε ορισμένα πληκτρολόγια δεν υπάρχουν ξεχωριστά πλήκτρα κινδύνου, αλλά ο χρήστης πρέπει να πιέσει συγχρόνως και για περισσότερο από 3 δευτερόλεπτα , δύο πλήκτρα αριθμών π.χ. [1] & [3] για φωτιά, [4] & [6] για ιατρική βοήθεια και [7] & [9] για ληστεία.

Κάθε πληκτρολόγιο περιέχει τον δικό του μικροελεγκτή. Πολλά πληκτρολόγια έχουν μια επιπλέον ζώνη. Στη ζώνη αυτή συνδέεται, συνήθως, η μαγνητική επαφή της κεντρικής εισόδου, επειδή τα πληκτρολόγια τοποθετούνται κοντά στην πόρτα εισόδου. Σε κάθε πληκτρολόγιο υπάρχει ένας μικρός βομβητής (buzzer), ο οποίος μας δίνει διάφορα ηχητικά σήματα, κυρίως κατά τη διάρκεια του χρόνου εισόδου - εξόδου ή κατά τη διαδικασία του προγραμματισμού. Μπορούμε επίσης να ρυθμίσουμε με τέτοιο τρόπο τον βομβητή, ώστε αυτός να ηχεί, όταν ανοίγει κάποια ζώνη (chime). Το chime λειτουργεί όταν ο συναγερμός δεν είναι οπλισμένος. Αν π.χ. η ζώνη της πόρτας εισόδου ενός καταστήματος προγραμματίζεται να έχει chime, τότε κάθε φορά που ανοίγει, ηχεί ο βομβητής του πληκτρολογίου, ειδοποιώντας τον καταστηματάρχη για την παρουσία κάποιου πελάτη.

Τα πληκτρολόγια συνδέονται στην κεντρική μονάδα με τη βοήθεια τριών ή τεσσάρων αγωγών. Οι δύο από αυτούς είναι για την παροχή τάσης 12V dc, από την κεντρική μονάδα. Ο άλλος αγωγός είναι για τη σειριακή μετάδοση δεδομένων (DATA) ή (DATA – CLOCK) για την περίπτωση των δύο αγωγών.

Όπως διαχωρίζουμε μέσω ειδικού software τον σκληρό δίσκο του Η/Υ σε δύο ξεχωριστά partition, έτσι και η κεντρική μονάδα συναγερμού μπορεί να προγραμματιστεί και να διαχωριστεί σε διαφορετικά υποσυστήματα (partitions που λειτουργούν σαν ξεχωριστές μονάδες) με δικά τους ξεχωριστά πληκτρολόγια, αλλά με κοινή εξωτερική σειρήνα. Για παράδειγμα, σε ένα διόροφο κτίριο με δύο ανεξάρτητες οικίες μπορεί να εγκατασταθεί μια κεντρική μονάδα με μια κοινή εξωτερική σειρήνα και να συνδεθεί με δύο πληκτρολόγια (ένα για κάθε σπίτι) και όλες τις περιφερειακές συσκευές. Η αντιστοίχιση των πληκτρολογίων και των συσκευών στις ζώνες κάθε σπιτιού θα γίνει κατά τη διαδικασία του προγραμματισμού, όπου το σύστημα συναγερμού χωρίζεται σε δύο τμήματα (partition). Κάθε partition λειτουργεί ανεξάρτητα, σαν να είναι ξεχωριστή εγκατάσταση, αλλά σε περίπτωση συναγερμού θα ηχήσει η ίδια εξωτερική σειρήνα. Το όφελος είναι κυρίως οικονομικό, καθώς εγκαθίσταται και συντηρείται μόνο μια κύρια μονάδα. Υπάρχουν κεντρικές μονάδες με δυνατότητα κατάτμησης σε περισσότερα των δύο partition (π.χ. 4 ή 8). Οι κεντρικές μονάδες με πολλά partition είναι ιδιαίτερα χρήσιμες για εταιρείες που έχουν πολλά τμήματα και αποθήκες, στα οποία θέλουν να λειτουργούν ξεχωριστά συστήματα συναγερμού, π.χ. λόγω διαφορετικών ωρών λειτουργίας.

Κάθε κεντρική μονάδα, ανάλογα με τον αριθμό των ζωνών της, έχει και τον αντίστοιχο αριθμό κλεμών. Πάνω στην πλακέτα, για κάθε ζώνη υπάρχουν δύο κλέμες: η μία κλέμα χαρακτηρίζεται με τον αριθμό της ζώνης (π.χ. 1, 2, 3 κλπ) και η άλλη με το γράμμα C (Common). Επειδή ο χώρος πάνω στην πλακέτα είναι περιορισμένος, δύο γειτονικές κλέμες ζωνών μοιράζονται την ίδια κλέμα C. Έτσι, αντί οι δύο ζώνες να έχουν τέσσερις κλέμες, έχουν μόνο τρεις.

Κάθε ανιχνευτής έχει μια NC επαφή, η οποία συνδέεται μέσω μιας αντίστασης EOL (End Of Line) σε κάποια ζώνη του κέντρου. Η αντίσταση EOL χρησιμοποιείται για την προστασία της γραμμής που συνδέει τον αισθητήρα με την κεντρική μονάδα και πρέπει να συνδέεται στην πλευρά του αισθητήρα. Η ωμική της τιμή ορίζεται από τον κατασκευαστή της κεντρικής μονάδας και συνήθως έχει τιμή από 1ΚΩ και άνω. Δεν αφήνουμε ποτέ ζώνες ανοιχτές. Στις ζώνες που δεν χρησιμοποιούνται συνδέουμε μια αντίσταση EOL.

Μερικές κεντρικές μονάδες συναγερμού επιτρέπουν, μέσω προγραμματισμού και ειδικής συνδεσμολογίας, τον διπλασιασμό των ενσύρματων ζωνών που βρίσκονται πάνω στην κεντρική πλακέτα. Για παράδειγμα, αν μια πλακέτα έχει 4 ενσύρματες ζώνες, τότε με τον διπλασιασμό ζωνών θα έχει 8 ζώνες, ως εξής: στη ζώνη 1 θα αντιστοιχούν οι ζώνες 1 και 5, στη ζώνη 2 θα αντιστοιχούν οι ζώνες 2 και 6, στη ζώνη 3 θα αντιστοιχούν οι ζώνες 3 και 7 και στη ζώνη 4 θα αντιστοιχούν οι ζώνες 4 και 8.

Ο διπλασιασμός ζωνών δηλώνεται στον προγραμματισμό του συστήματος και εφαρμόζεται μέσω ειδικής συνδεσμολογίας. Για τον διαχωρισμό των ζωνών που αντιστοιχούν στην ίδια πραγματική ζώνη, χρησιμοποιούμε δύο διαφορετικές αντιστάσεις, π.χ. 1ΚΩ και 2,2ΚΩ σε σειρά (ή παράλληλα) με τους αισθητήρες. Σε κατάσταση ηρεμίας της ζώνης, το σύστημα αναγνωρίζει την συνολική ττιμή των δυο αντιστάσεων. Όταν ανοίξει μια από τις δύο ζώνες, το σύστημα θα αναγνωρίσει ποια άνοιξε, από τη νέα τιμή συνολικής αντίστασης που θα μετρήσει.

Οι κεντρικές μονάδες τελευταίας τεχνολογίας χρησιμοποιούν ένα «διάδρομο» (4-wire communication bus) πάνω στον οποίο συνδέονται παράλληλα όλα τα περιφερειακά τμήματα του συστήματος συναγερμού (ανιχνευτές, πληκτρολόγια, modules επέκτασης, κλπ). Αυτός ο διάδρομος (ή δίαυλος) αποτελείται από τέσσερις αγωγούς, οι δύο εκ των οποίων χρησιμοποιούνται για την τροφοδοσία των διαφόρων τμημάτων και οι άλλοι δύο για τη σειριακή μεταφορά των ψηφιακών δεδομένων (data) και τον συγχρονισμό (clock), όπως και στην σύνδεση των πληκτρολογίων. Στην πράξη, ως αγωγό bus χρησιμοποιούμε καλώδιο UTP cat5e ή cat6.

Τα αισθητήρια, τα πληκτρολόγια και ο λοιπός εξοπλισμός είναι ειδικού τύπου. Κάθε ένα από αυτά έχει ένα μοναδικό κωδικό αναγνώρισης (IP), ο οποίος αναγνωρίζεται αυτόματα από την κεντρική μονάδα, μόλις γίνει η σύνδεσή του με τον δίαυλο (plug & play). Για το συμβατικό εξοπλισμό υπάρχουν ειδικές μονάδες προσαρμογής.